برآورد توانایی تنظیم اسمزی بر اساس پاسخ دانه های گرده به تنش خشکی در ارقام گندم نان ((Triticum aestivum L.

در یک آزمایش گلدانی سی و سه رقم گندم از لحاظ توانایی تنظیم اسمزی، با استفاده از نسبت مساحت تصویر دانه‌های گرده در شرایط تنش خشکی و بدون تنش مقایسه شدند. دانه‌های گرده بوته‌های رشد یافته در شرایط بدون تنش، در محلول‌های 30% و50% پلی‌اتیلن‌گلیکول (6000) قرار گرفته و پس از تهیه تصاویر میکروسکوپی دیجیتالی مساحت آنها با روش آنالیز تصویر اندازه‌گیری شد. در یک آزمایش مزرعه‌ای نیز عملکرد دانه این ارقام در قالب طرح کرت های خرد شده) تیمار بدون تنش و تنش خشکی در کرت‌های اصلی و ارقام گندم در کرت‌های فرعی( با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان بررسی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده نسبت مساحت دانه های گرده قرار گرفته در محلول پلی اتیلن گلیکول 50 به 30 در صد، در ارقام دز، کویر، روشن، بک کراس روشن زمستانه، زرین، پیشتاز، الوند و امید بیشتر از واحد بود. بنابراین این ارقام در گروه دارای توانایی تنظیم اسمزی قرار گرفتند. بقیه ارقام دارای نسبت کمتر از واحد بودند و در گروه فاقد توانایی تنظیم اسمزی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده‌های مربوط به عملکرد نشان داد که اثر خشکی و رقم بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی‌دار بود و تنش خشکی سبب کاهش عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک شد. میانگین عملکرد دانه ارقام دارای توانایی تنظیم اسمزی 73/1 برابر بیشتر از گروه فاقد توانایی تنظیم اسمزی بود. نتایج به دست آمده از مقایسه ارقام از لحاظ توانایی تنظیم اسمزی با نتایجی که از مقایسه عملکرد دانه این ارقام در شرایط تنش خشکی در مزرعه به دست آمد همبستگی معنی‌داری (** 29/0 r =) داشت. بالاتر بودن عملکرد در گروه توانا در تنظیم اسمزی به زیادتر بودن توانایی تنظیم اسمزی آنها نسبت داده شد. از این نتایج چنین نتیجه گیری می شود که ارقام دارای توانایی تنظیم اسمزی در مقایسه با ارقام فاقد توانایی تنظیم اسمزی، برای کشت در شرایط خشک ارجحیت دارند. بنابراین از این ارقام می‌توان در برنامه‌های به نژادی برای افزایش توانایی تنظیم اسمزی ارقام سازگار به شرایط خشک استفاده نمود.